Chuyện ở làng cây cảnh Vị Khê xã Điền Xá

- “Lịch sử làng cây cảnh Vị Khê đã có từ hơn 1000 năm.

Làng cây cảnh Vị Khê nằm trên dải đất ven sông Hồng, nay thuộc xã Điền Xá, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định là một làng nghề truyền thống đã có tuổi đời hơn 800 năm và được mệnh danh là đất tổ của nghề trồng hoa, cây cảnh ở Việt Nam.

Nơi đây nổi danh với cây cảnh, cây thế, bonsai... được uốn tỉa chăm sóc công phu thành các dáng, thế, đầy nghệ thuật và đẹp mắt. Vị Khê cũng là nơi cung cấp cho người dân khắp mọi miền đất nước nhiều loại hoa đẹp, mỗi dịp Tết đến xuân về.

Theo ngọc phả ở đình làng Vị Khê, nghề trồng hoa và cây cảnh nơi đây có từ thế kỷ XIII (năm 1211) do một vị quan nhà Lý là Tô Trung Từ truyền dạy cho dân làng. Ông Nguyễn Văn Rị người trông coi đình làng Vị Khê, kể: “Lịch sử làng cây cảnh Vị Khê đã có từ hơn 1000 năm. Ở đình làng thờ hai vị tướng công đó là Ngô Quyền đánh trận mạc năm 938. Sau đó 19 năm sau có tưởng Tô Trung Tự vị tướng của Hưng Đạo Đại Vương đã về đây dậy cho dân làng nghề làm cây cảnh. Đến nay đã 8 thế kỷ qua, mặc dù làng hoa cây cảnh trải qua nhiều thăng trầm, nhưng dân làng chúng tôi vẫn giữ được nghề truyền thống của làng hoa cây cảnh.”

Ngày nay, dọc con đường vào làng, hai bên là những nhà vườn xanh mướt với đủ các loại cây cảnh, cây bon sai, cây nào cũng mang một hình dáng riêng và theo phong cách riêng của từng nhà vườn. Những vườn cây, các  loại cây với đủ các loại dáng thế được các nghệ nhân cắt tỉa công phu. Để tao một tác phẩm cây canh có dáng thế, các nghệ nhân phải mất nhiều năm mới tạo ra được một cây có dáng thế ưng ý.

Đến làng cây cảnh Vị Khê, nhiều người thưởng lãm trầm trồ trước sự khéo léo của các nghệ nhân khi uốn tỉa ra những khuôn hình chim thú, Chùa Một Cột, Khuê Văn Các, Tháp Phổ Minh... một cách tài tình. Vị Khê còn có đa dạng các loài cây cảnh như: đa, sung, lộc vừng, sanh, si, cau Vua, vạn tuế, tùng La Hán... với nhiều thế cây phong phú như: long thăng, long giáng, hạc lập, trực siêu, thế huyền, thế song phục, huynh đệ, mẫu tử tương thân, phụ tử tương tùy...

Nghề trồng hoa cây cảnh từ lâu đã trở thành nghề chính đem lại nguồn thu nhập chủ yếu cho dân làng.Ông Nguyễn Văn Chiến nghệ nhân có nhiều năm làm nghề cây cảnh và là chủ tịch Hội sinh vật cảnh trong làng cho biết: “Hầu như 100% hộ dân trong làng đều làm nghề trồng hoa, cây cảnh. Ngoài trồng hoa cây cảnh dân làng còn cấy lúa. Nhưng cuộc sống chính của làng là nghề trồng hoa cây cảnh, Hiện nay hầu như các gia đình  theo truyền thống của cha ông cứ cha truyền con nối tiếp tục làm nghề.”     

Về Vị Khê, được nghe các nghệ nhân Vị Khê giới thiệu về từng thế cây, mới thấy sức sống của từng loài và ẩn chứa trong đó là những triết lý sâu sắc của ông cha thuở trước... chuộng sự thanh cao cây có dáng (hạc lập), dáng cương trực (trực siêu) thể hiện nếp sống gia đình hòa thuận, với tình cảm mẹ con ôm ấp thân thương  có dáng cây mẫu tử tương thân, thể hiện sự dìu dắt của người cha đối với con trai  dấn bước trên đường đời chông gai  có dáng cây phụ tử tương tùy..Những loại cây dáng cây cảnh do các nghệ nhân uốn thế, tạo tác luôn ẩn chứa nhưng triết lý nhân văn, hướng đến các giá trị chân - thiện - mỹ trong cuộc sống.

Để thổi hồn vào thế cây, những nghệ nhân ở làng cây cảnh Vị Khê phải dốc tâm huyết với sự tỉ mỉ, kiên trì, uốn tỉa tạo dáng cho từng chồi, từng nhánh, có khi phải mất nhiều năm mới hình thành một thế cây đẹp.

Anh Nguyễn Văn Giang một nghệ nhân trẻ trong làng nghề cây cảnh Vị Khê, cho biết: “Để cho ra một cây cảnh đẹp, trước hết phải tạo ra thể loại cây, phải bắt đầu từ khâu triết cây mất khoảng 3 tháng, sau đó lại hạ cây xuống đất mất khoảng 4 tháng, khi cây tốt lên mới bắt đầu uốn thế, rồi tỉa cành có khi phải trải qua 4-5 năm mới tạo  ra môt cây tương đối hoàn thiện”

Ai đã từng đến làng Vị Khê sẽ có dịp được ngắm nhìn khung cảnh làng quê yên bình. Vào những dịp cuối năm, từ trên bờ đê nhìn xuống, du khách sẽ thấy không gian Vị Khê bát ngát với những vườn hoa sắc thắm, cây cảnh, cây thế, bonsai chen nhau nối liền từ trong làng ra tới tận chân đê, cả phía bờ sông cũng được tô điểm bởi những thảm hoa rực rỡ. Màu xanh của cây, sắc màu của các loại hoa như làm tan biến đi những lo toan thường ngày. Màu xanh của hoa của cây cảnh không chỉ làm đẹp cho khung cảnh làng quê, mà còn tạo ra những sản phẩm, cây cảnh đem lại giá trị kinh tế cao và những tác phẩm nghệ thuật cây cảnh mang đậm nét văn hóa của làng nghề truyền thống ở vùng châu thổ sông Hồng.